Urketariak

Bilakaera guzti horretan zehar, lanbide tradizionalek aldaketa asko izan dituzte, kasu batzuetan desagertzeraino iritsi dira. Hala ere, betiko urketariek, nahiz eta kopuruz asko gutxitu diren, gaur egun arte iraun dute.

Meategi guneetan bezalaxe, batzuetan ur-horniketa ikastunen esku geratzen bazen ere, normalean langile helduen lana izaten zen, eta horietako batzuk, ezaugarri pertsonalengatik ezagunak izaten ziren.

Goizean goiz eta arratsalde hasieran, potiza klasikoa hartuta, inguruko iturri publikoetara jotzen zuten, batez ere Urkizu, Ibarkurutze eta Amañakoetara, baina baita Aurrera eta Ardantzakoetara ere. 1995 aldera, potizen betiko eskuzko garraioaren ordez  lau eta sei potiz bitarteko edukiera zuten gurdiak erabiltzen hasi ziren besteak beste Alfa, Orbea, BH edo GAC enpresa handietan.

Urketariei omenaldia. (C.U. 09/99).

Iturri publikoetan, urketari gehien joaten ziren orduetan ilarak sortzen ziren, eta bertan eguneroko arazoei eta kirolei buruz hitz egin ohi zen. Urkizuko iturriak eserlekuak zituen, eta oso estimatuak ziren. Baina urketariak ez ziren beren izenak adierazten duen horretara mugatzen. Tabakoa, eta batez ere ardoa eta beste edari batzuk haien laguntzari esker sartzen ziren lantegietan. Kasu batzuetan txakolina, eta beste batzuetan koñaka urarekin nahasten ziren, ajerako ona zelako. Atezain eta arduradunen laguntzari esker, urketariek erremedio horiek hartzen ohi zituztenei helarazten zizkieten.

1950 inguruan, batez ere enpresa handietan hainbat saiakera egin ziren iturri publikoetako eta urketarien uraren ordez udal zerbitzuko ura erabiltzen hasteko, edangarritasuna erabat bermatuta baitzegoen. Baina saiakera horiek ez ziren ongi atera, langileek betiko iturriko ura eskatzen baitzuten. Garai hartan, ur freskoa izatea oso garrantzitsua zen eta hura izan ezean haserre handiak sortzen ziren. Coca-Cola eta halakoak iritsi behar izan ziren, beren publizitate eta makina bidezko hornidurarekin, iturri publikoak eta urketariak, alde batera behintzat, garaitzeko. Egoera ekonomikoak okerrera egiteak eta eskulanaren kostuak gero eta gehiago murriztu beharrak ere garaipen horretan lagundu zuten.

Urketari eibartarrak Urkusuako iturrian. Ezkerrean, potizak garraiatzeko gurdia.

Gelditu ziren oraindik iturri publikoetara joaten ziren urketari batzuk, nahiz eta haiek eramandakoa ur minerala baino garestiago izan. Lanbideak garrantzi handia galdu du; 1950ko hamarkadan enpresa handienetan horretarako bakarrik hainbat langile izaten ziren, eta Eibarko bailaran guztira hirurogei edo hirurogeita hamar bat pertsona. Beste tokietan ere urketariak egon diren arren, ez dira Eibarren bezain garrantzitsu eta esanguratsuak izan.

Pasadizo ugari daude, batez ere gerraoste garaikoak, dagoeneko gainditutako bizimodu eta nortasuna islatzen dituztenak. Eibarko industrian, leuntzaileak izan dira beren soldata hobekien defendatu duen talde soziala. Horregatik ere ez da harrigarria haiek edaten zuten "ura” koñak kantitate handiarekin nahastuta egotea. 1950ko hamarkadaren erdialdera, Eibarko urketari ezagun batek, esku bakoitzean potiz bat zeramala, M. Orbea izen bereko lantegiko zuzendariarekin topo egin zuen, eta hark ur pixka bat eskatu zion. Manuelek, horrela baitzuen izena urketariak, azkar potizetako bat eskaini zion. “Hori ez, bestea” esan zion nagusiak, eta urketariak beste potiza, leuntzaileentzakoa eskaini behar izan zion, koñak eduki handia zuena. “Urkizuko ura gero eta hobea da” esan zuen Orbeak, eta bakoitzak bere bidetik jarraitu zuen.

Urketariei omenaldia Eibarren (Urkizun eta Erromako kale batean). (C.U. 09/99).