Artazien ekoizpen prozesua pieza bietako bakoitza forjatuz hasiko zen; lan hori presio bidez egiten zen, egin beharreko piezaren forma itxuratzen zuten barrunbeak grabatuta zituzten molde edo trokel biren artean jarrita.

Lantegi txiki horietan artazi piezak gordinean jasotzen zituzten eta ekoizleen esanetan, material soberakin asko izaten zuten, ez ziren lodiera berekoak izaten, oso irregularrak, baizik; beraz, nahiz eta itxura batean pieza horiek artazien formakoak eta neurrikoak izan, lan handia zen egiteko zutena. Jarraitu beharreko prozesua nekeza zen, hogei urrats edo eragiketa, baita gehiago ere, bete behar izaten ziren; izan ere, azalera guztiak, angelu eta ertz guztiak landu behar ziren, soberan zegoen materiala kendu, pieza bakoitza leundu eta bestearekin lotu, bukaeran produktuak oso azalera distiratsua, itxura oneko forma eta geometria izatea eta, gainera, behar bezala doituta egotea, erabileran arina, ez nasaiegi ez estuegi, eta ebakera garbia eta jarraitua egiteko egokia izatea lortu behar zen.

Bata bestearekin lotu beharreko pieza bi bereiztuak izateak beharrezkoa egingo zuen, lehenbizi, pieza bakoitza bere aldetik itxuratzea eta, horren ondoren, batu eta montatzea biak batera lantzeko eta, jarraian, modu ordenatuan berriz banatzea bestelako eragiketak egiten jarraitu ahal izateko. Muntatze eta desmuntatzeko eragiketa hori, ekoizten ziren modelo gehienetan, artazi bakoitzarekin hiru bider edo gehiagotan egin behar izaten zen.

Forjatutako piezaren gainean egingo zen lehenengotariko eragiketa material soberakina edo bizarrak kentzea zen eta piezak bata besteari lotuta izango zituzten alderdiak berdintzea, hain zuzen ere, pieza aulkiko tornuan eutsita eskuko lima batekin egin ohi zena.

Horren ondoren, azalera guztiak harriz landuko ziren eta, hala, materiala kendu eta formak eta azalerak nahiko itxuratuta uzten zituzten. Zorrozteko makinan -egurrezko txirrika bat zena, area urratzailea zuena azalera guztian lekedaz itsatsita eta motor elektrikoak eraginda abiadura handian birak ematen zituena- egiten zen eginkizun hori, langileak pieza bere eskuz helduz eta moldatuz eta haren kontra presionatuz. Biratzerakoan, hondar ale horiek materiala erausi eta kendu egingo zuten langileak pieza eskuz moldatzen zuen heinean.

Eginkizun horretan aurrera egingo zuten erdiko ardatza edo torlojua han sartzeko zuloa eginez. Eskuz eragindako zulagailua erabiltzen zuten horretarako, eta, ondoren, girteneko zuloaren barrualdea harriz landu eta leundu egingo zuten handik sartuz azalera guztian gai urratzaile aleak itsatsita zituen narruzko uhal bat, txirrika biren eta motor elektriko baten bidez bira araziko zena. Artazi pieza eskuekin eutsiko zuen langileak eta uhala mugitu ahala, pieza alderdiz aldatuko zuen, urratzaileak girteneko zuloa barrualdetik ondo leuntzeko; ezin zen beste era batera egin. Harriz lantzen bukatu ondoren, txirrika geldi arazi, uhala desmuntatu eta piezatik atera ondoren, prozesua beste behin abiaraziko zen, beste pieza baten girtenean jarriz uhal hori.

Hori egin ondoren, bi xafla hartu eta bata bestearekin muntatuko zituzten torlojuaren edo ardatzaren bidez lotuz. Jarraian, bata bestearekin behar bezala egokitzeko eskuz eta limarekin landuko zuten eta, aldi berean, egiaztatu haren doikuntza eta mugikeraren leuntasuna neurrikoak ote ziren.

Hortik aurrera, xaflak bata bestearekin doituta geratzen ziren eta, artazi bakar baten osagaiak izanez, behin betiko, bikotea osatuko zuten; baina, artean, burutzear zegoen prozesu luzean zehar, banatuak eta berriz muntatuak izango ziren, gutxienez, beste bi bider.

Bikotea desegin ondoren, gero identifikatu ahal izateko, bi piezetan zenbaki bera grabatzen zen eskuz, puntzoiarekin eta mailuarekin joaz. Lehen muntaketatik aurrerantzean, ekoizpen prozesuan ehun artaziko loteak egiten ziren; horrenbestez, 0tik 99 bitartekoa zen markatutako zenbakia.

Artaziak, erabiltzerakoan, ebakera garbia eta modu progresiboan egiteko beharrezkoa izan ohi da bi xaflak, edo bietarik bat, gutxienez, sabelduta egotea; hala, ebakitzerakoan sorbatz biak beti puntu baten gainean presiopeko kontaktuan egongo dira. Sabeldutako forma hori emateko, aulkiko tornu txikian jartzen zen xafla eta eskuz indarra eginez, bihurritu egiten zuten.

Eginkizunean aurrera eginez, langileak piezak tenplatu egingo zituen sorbatzak gogortzearren; horretarako, sutegiko ikatz txingarretan berotu eta, berehala, olio mineraletan sartuko zituen, azkar hoztu ahal izateko.

Forjatutako piezen irregulartasunak eskuz berdintzen ziren. (Yulen Zabaletak egindako marrazkia)

XX. mendean, artaziak egiteko langile funtsezkoa zen leuntzailea. (José María Izagaren argazkia).

Langilea artaziaren begia leuntzen; horretarako, handik sartzen zen xingola urratzaile bat erabiltzen zuen. (Yulen Zabaletak egindako marrazkia)

Artazi bat osatuko zuten xafla bietan zenbaki bera markatzen zen eta, zenbaki horri zegokion zuloan jartzen ziren, biak elkartu ahal izateko. (Yulen Zabaletak egindako marrazkia)