Landa-eraikinei buruzko 5. Ordenantza

XVIII. mende erdialdera arte, lan-maisu tituluak, beste lanbide batzuetakoak bezalaxe, gremioek ematen zituzten, zegozkion azterketak egin ondoren. Hala ere, burgesek erakundeen presioa bultzatu zuten (horien artean San Fernandoko Arte Ederretako Errege Akademia eta Arkitektura Batzordeak), eta ondorioz, erakundeek gremioen egitura desegitea lortu zuten, eta ondorioz “obren proiektuetan, zuzendaritzan, tasatzean eta neurketan goi-mailako tituludunetan" esklusibotasuna.

Polemika luze baten ondoren, 1864ko uztailaren 22ko erregelamendua onartu zenean, arkitektoek lan-maisuak gailendu zituzten, bai zaharrak (1817 aurrekoak), baita modernoak ere (1845eko dekretuaren ondorengoak).

Hala ere, XX. mende hasieran, lan-maisuek usadiozko trataera izaten jarraitzen zuten. Hori zela eta, Gipuzkoako Foru Aldundiak, 1901eko abenduaren 10eko bilkuran, Landa-eraikinen Ordenantzak onartu zituen, “baserrietan bizi ziren pertsonen segurtasun nahiz osasungarritasun baldintzak betetzeko, aziendaren osasuna bermatu eta probintziako baserrien apaingarri nahiz itxura ona bermatzeko”.

Landa-eraikin bezala ulertzen dira “hiriguneetatik kanpo dauden eraikinak, nekazaritza-lanetan aritzen diren familiek egindakoak". Arau hark eraikin berrietan nahiz "baserriak su hartu, erori ondoren edo jabeak hala erabakitzen badu berreraikitzen diren eraikinak, baita eraikinaren fatxada nagusiari eragiten dion berrikuntzak egiten diren eraikinetan” zuen eragina.

Araudian eraikinek bete beharreko baldintzak ezarri ziren, baita etxebizitzek bete beharreko baldintza “bereziak”, ukuiluek bete beharrekoak eta “apaindurei” buruzko atal bat ere bazegoen.

Araudian honakoa adierazten da: “hemendik aurrera ezingo da landa-eraikinik egin udaletxearen baimenik gabe”. Baimen hori lortzeko “jabeak edo bere ordezkariak eskaera aurkeztuko du udaletxean, eta horrekin batera eraikinaren planoak. Plano horietan 0,01eko eskalan egindako solairuak, fatxada eta ebakidura azaldu behar dira, eta guztiek egin nahi diren lanak nolakoak diren argi eta garbi erakutsi beharko dute. Planoak arkitektoak edo lan-maisuak sinatu beharko ditu, eta lanak horietako batek zuzendu beharko ditu. Kontrakorik adierazten ez bada, planoak sinatzen dituena izango da obren zuzendari eta erantzulea, zuzendaritzari egotzi daitekeen auzirik balego".

Horrez gain zehazten da “obra zerbitzuko langileek edo udaletxeak zerbitzu hori eskuordetutako pertsonek landa-eraikinak ikuskatuko dituzte, onartutako planoaren eta arauen araberakoak direla egiaztatu eta arau-urratzeak udaletxeari jakinarazteko".

Lan-maisuek baserriak eraikitzerakoan arauren bat hausten bazuten, jabe edo ugazabek, arazoa konpontzeko, egindako eraikina erregularizatzen zuten, askotan udaletxeko teknikarien laguntzarekin.