Gipuzkoako Lurralde Historikoaren 2025erako Aurrekontu Orokorraren testuingurua hazkunde ekonomiko eta enplegu-sorkuntzan kokatu behar da. 2023. urtea % 1,9ko hazkundearekin itxi ondoren, Gipuzkoako ekonomiak joera horri eutsi dio 2024an, eta % 1,9 hazi da bigarren hiruhilekoan. Bizitasun hori enpleguan islatu da, 336.000 afiliatu baino gehiagorekin 2024ko hirugarren hiruhilekoaren amaieran.

Hala ere, nazioarteko testuingurua birdoitze bidean dago oraindik, eta ziurgabetasun maila handiak eta gatazka geopolitikoak nagusitu dira hainbat eragileren artean, izan hegemonikoen zein gorabidean daudenen artean. Zalantzarik gabe, Gipuzkoako Lurralde Historikoa baldintzatzen duten gertakizun ekonomiko, politiko eta beliko asko daude, eta honako hauek nabarmendu daitezke: Ukrainako gerra kronifikatzeari lotutako arriskuak, Ekialde Hurbileko gatazkaren areagotze eta hedatzea, Europako ekonomia indartsuenak zeharkatzen ari diren zailtasunak eta Estatu Batuetako hurrengo hauteskundeen ondorioz nazioarteko paradigman gertatuko litzatekeen aldaketa hipotetikoaren ondorioak.

Hala eta guztiz ere, 2025ari baikortasunez aurre egitea ahalbidetzen duten gertakizunak ere bereizi ditzakegu, hala nola energiaren prezioak beherantz doitzea, hornidura-kateen marruskadurak lasaitzea edo esportazio-prezioak murriztea, batzuk aipatzearren. Horren ondorioz, inflazioa pixkanaka hurbildu da Europako Banku Zentralak ezarritako helburuetara, eta, horri esker, 2024ko hasieratik interes-tasak hirugarren aldiz murriztu dira.

Testuinguru horretan, Gipuzkoako Foru Aldundiak trakzio-lana egin behar du, legegintzaldian proposatutako helburuak betetzeko hartutako konpromisoa oinarri hartuta. Horretarako, gipuzkoar guztiak ordezkatzen eta artatzen dituzten eta haien ongizate integrala babesten duten aurrekontuak beharrezkoak dira, erronkei kaudimenez, egokitzeko gaitasunez eta gizartearen eskaerei aktiboki entzunez.

Arlo sozialean, Gipuzkoak erronka eta eraldaketa handiei egin behar die aurre, eta honako hauek nabarmendu daitezke: biztanleriaren zahartzeak eragiten duen bilakaera demografikoa eta tentsionamendua, desberdintasunaren murrizketa arlo guztietan, kohesio sozialari eta egungo bizi-kalitatearen estandarrei eustea, etxebizitza eskuratzea, kontziliazioa, bazterketa-egoeren iraunkortasuna, migratzaileen gizarteratzea, adingabeen babesgabetasuna edo indarkeria matxista, adibidez.

Ekonomiaren arloan, beharrezkoa da Gipuzkoako ekonomiaren indarra eta lehiakortasuna bermatzen duten politikei eusten jarraitzea, egungo enpresen hazkundea eta sustraitzea sustatzea, belaunaldi-erreleboa bultzatzea, talentua atxikitzea eta erakartzea, interes estrategikoko enpresa berrien sorrera bultzatzea, lurraldearen loturak hobetzen jarraitzea, digitalizazioaren alde egitea aurrerapen- eta produktibitate-faktore gisa, eta lan-merkatuaren eraldaketari eta balio-aldaketari lotutako erronkei aurre egitea.

Eta horri guztiari trantsizio ekologikoari lotutako erronkak gehitu behar zaizkio, klima-aldaketaren aurka borrokatzeko politika publikoak eskatzen dituztenak, haien ondorioek munduko biztanleriaren garapena eta ongizatea arriskuan jartzen baitute, mugez haraindi. Eta testuinguru horretan, Foru Aldundiak irmo eusten dio garapen jasangarrian erreferentziazko erakundea izaten jarraitzeko konpromisoari, bere ekintza publikoan ingurumen-ikuspegia transbertsalki eta modu integratuan hartzen baitu.

Zalantzarik gabe, erronka konplexuak dira, inor atzean ez uztea eskatzen dutenak, Foru Aldundiak biztanleriaren ongizatea handitzeko jarduteko oinarriari jarraituz. Hori da foru-erakundearen jarduera gidatzen duen bektorea, zeinaren ibilbide-orria 2024-2027 legegintzaldiko Plan Estrategikoan jasota baitago. Ildo horretan, Etorkizuna Eraikiz estrategiaren esparruan abian jarritako proiektu estrategikoak nabarmentzen dira. Proiektu horiei esker, Foru Aldundiak lortu nahi duen etorkizuneko Gipuzkoa modu nabarian bistaratu ahal izango da, honako proiektu adierazgarri hauekin: Mubil, Adinberri, Quantum, Naturklima, Ziur edo Elkar Ekin Lanean.

Horrela, Gipuzkoako Foru Aldundiaren politika publiko guztiak gauzatzeko oinarrizko tresna izateaz gain, foru-arau honek politika horien plangintza estrategikoaren eta ebaluazioaren bektore gisa jarduten du, ezarritako neurrien eraginkortasunean eta gastu publikoaren efizientzian aurrera egiteko helburu nagusiarekin, eskuragarri dauden baliabideak epe ertainerako esleituz. Gainera, aurrekontuaren urte anitzeko ikuspegiak genero-berdintasunerako, hizkuntza-berdintasunerako eta herritarren partaidetzarako zeharkako politikak integratzea ahalbidetzen du, politika horien aurrerapena aurrekontu-programekin lotzeko aukera ematen baitu.

Ondorioz, 2025eko ekitaldiko aurrekontua emaitzetara bideratutako ikuspegi argiarekin egin da berriz ere, aurrekontu publiko tradizionalen finantza-horizontea zabalduta. Horri esker, ekintza publikoa hura lortzeko behar diren baliabideekin lotzen da, eta emaitzak monitorizatzen dira adierazleen definizioan eta helburuen ezarpenean oinarrituta.

Aurreko ekitaldiari dagokionez, aurrekontu osoa % 4,52 hazi da, aurrekontu propioa % 8,49 hazi da eta Udalak Finantzatzeko Foru Funtsa, aldiz, %3,37 handitu da termino homogeneoetan.

Gastu-politikei dagokienez, hasierako zuzkidurak beharrak betetzeko nahikoak ez badira, ekitaldian zehar zabalgarritzat jo dira gizarte-gasturako eta errepideko bidaiari-garraiorako kredituak, eta kreditu horiek aurrekontu-beharrak estali arte hornitzeko borondate politikoa adierazi da.

Halakotzat hartzen dira, halaber, Berreskuratze, Eraldatze eta Erresilientzia Planei eta proiektu estrategikoei lotutako ordainketa-kredituak, bai eta ekitaldian zehar sortzen diren kreditu gehigarriak ere, honako beharrizan hauei erantzuteko: i) egoera ekonomikoa, ii) proiektu estrategikoak gauzatzea, iii) egoitza-eredu berria garatzearekin lotutako inbertsioak, edo iv) arrisku-kapitaleko inbertsioak, Gipuzkoako lurraldearentzat interes estrategikoa duten enpresa berrien sorrera bultzatzeko eta lehendik dauden enpresen hazkundea eta sustraitzea sustatzeko.

Lurraldearen ongizatea garatzeko udalen eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren artean beharrezkoa den lankidetza kontuan hartuta, aurrekontu hauek 52,79 milioi euroko dirulaguntzak aurreikusten dituzte lurraldeko toki entitateen alde.

Gipuzkoan, Araban eta Bizkaian zerga itunduen ondorioz bildutakoaren datuak (PFEZ, Sozietateen gaineko Zerga, BEZ, Zerga Bereziak,...) eta Udalak Finantzatzeko Foru Funtsari buruzkoak.