Tximista batek larunbatean Oñatiko Unibertsitatean eragindako kalteen ondorioz, behin-behineko esku-hartzea baloratu behar da, fatxada eraberritu aurretik

Oñatiko Sancti Spiritus Unibertsitateak, Gipuzkoako eraikin enblematikoenetako eta ondare-balio handienetako batek, kalte handiak jasan zituen ostiral gauean, tximista batek fatxada nagusiko dorretxo bat jo eta gero. Ondorioz, XVI. mendeko jatorrizko irudi bat erori zen, eta kalte handiak eragin zituen harrizko beste elementu apaingarri batzuetan. Aurretiazko ebaluazio teknikoak kalteak "garrantzitsuak" direla baieztatzeko aukera eman bazuen ere, atzo Arkitekturako eta Ondareko foru teknikariek, Lurralde Antolamendu eta Kultura departamentukoak, hurrenez hurren, eta Petra – eraikina zaharberritzen laguntzen duena- eta Tabuenca & Leache Arquitectos – eraberritzearen esleipenduna- enpresetako arduradunek berriro bisitatu zuten lekua, kalteen beste berrikuspen bat egiteko.

Une honetan bi kontu daude mahai gainean. Lehenengoa, eta garrantzitsuena, asteburuan ura ez sartzeko egin zen estalkiaren babesa nahikoa den edo fatxada eraberritzen hasi aurretik behin-behineko esku-hartzea behar den. Bigarrena, eroritako piezak uzteko tokia da, bai apurtu ziren eta kaperan jarrita dauden eskultura-zatiak, bai erortzeko arriskuagatik estalkitik jaitsi zen eta gaur egun bilketa egiten duen enpresaren instalazioetan dagoen pieza handiena. Azkenik, Gipuzkoako Artxibo Historikoan (Oñati) uztea erabaki da, baina baloratu beharko da pieza horiek birgaitzean erabili ahal izango diren edo jasan dituzten kalteek horretarako aukerarik ematen ez duten.

Era berean, atzo eraikineko instalazio elektrikoaren bigarren berrikuspen bat egin zuten, kalterik egon ez dadin.

Erakundeen arteko koordinazioa egoera zail baten aurrean

Larunbateko lehen orduan, Mugikortasuneko, Turismoko eta Lurralde Antolaketako Departamentuko Arkitektura Zerbitzuko eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Departamentuko Kultura Ondarearen Zerbitzuko teknikariak bertaratu ziren, Oñatiko Udalarekin eta foru suhiltzaileekin batera lehen balorazio bat egiteko.

Kultura departamentuaren eta Mugikortasun, Turismo eta Lurralde Antolamendu departamentuaren arteko elkarlana funtsezkoa izan zen segurtasun- eta kontserbazio-protokoloak azkar aktibatzeko. Goizane Álvarez eta Azahara Domínguez diputatuak hasiera-hasieratik egon dira harremanetan, eta hasitako jarduerak gainbegiratu dituzte.

"Euskadin bakarra den eraikin batez ari gara, ondare-balio izugarria duena, gure nortasunaren eta lurralde gisa dugun historiaren parte dena", azpimarratu du Goizane Alvarez Kultura diputatuak. "Oñatiko Unibertsitatea ez da soilik erreferente arkitektonikoa, ezagutzaren eta pentsamenduaren sorlekua ere bada gure lurraldean. Bere kontserbazioarekiko konpromisoa ez da betebehar instituzional bat bakarrik, baizik eta bere harresien artean dagoen jakintzaren, artearen eta historiaren balioa etorkizunera proiektatzeko modu bat ere bada ".

Bestalde, Mugikortasuneko, Turismoko eta Lurralde Antolaketako diputatu Azahara Domínguezek gogorarazi duenez, "gertaera honek erakundeen erantzuteko gaitasuna nabarmentzen du, eta horrek modu eredugarrian funtzionatu du departamentuen arteko lankidetzari eta ondarea eta espazio publikoa zaintzeko konpromisoari esker. Garrantzitsua da erakundeok etengabeko koordinazioa izatea, medio egokiekin babesteko ".

Eraikin enblematiko bat, birgaitze-proiektu bat abian duena

Eraikinaren balio historiko eta artistikoaz jabetuta, foru-erakundeak 60 mantentze-jarduera baino gehiago sustatu ditu azken bi hamarkadetan. Hala ere, fatxadaren narriadura progresiboak ezinbesteko bihurtu du sakoneko esku-hartzea, Azahara Dominguez diputatuak zuzentzen duen departamentuak Europako finantzaketa lortzeko egindako kudeaketari esker gauzatuko dena.

"Luzaroan itxarondako birgaitzeari ekiteko beharrezko baliabideak lortu ditugu. Orain, ekiteko unea da, eta gure historiaren sinbolo horrek zutik jarrai dezan bermatzekoa, erabilera berriak hartzeko indarberritua eta prestatua, bere esentzia galdu gabe ".

Gaur egun, eraikina osorik birgaitzeko proiektua erredaktatzen ari dira. Maiatzaren amaieran esleitu zitzaion Tabuenca & Leache Arquitectos enpresari, 239.792,96 euroan (BEZa barne). Next Generation EU Europako funtsek Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren bidez finantzatutako proiektuaren parte da jarduera hau. "Funts horiek ere” Planak 2,9 milioi euroko inbertsio globala aurreikusten du, Industria, Merkataritza eta Turismo Ministerioaren 2023ko deialdiaren bidez lortutakoa, fatxada zaharberritzeko eta etorkizuneko Oñatiko Turismo Bulegorako espazioak egokitzeko. Aurreikusitako obren artean daude fatxadaren eta erretaularen zaharberritze zientifikoa, irisgarritasuna hobetzea, eraginkortasun energetikoko neurriak ezartzea eta eraikina erabilera kultural eta turistiko berrietara egokitzea.

Proiektua erredaktatzen dutenek kontuan hartuko dute egoera berria, proiektuan beharrezkoak diren jarduerak integratu ahal izateko. Horretarako, garrantzitsua izango da jakitea berreskuratutako eta gordetako piezak berriro erabili ahal izango diren.

“Departamentuan lantzen ari garen aurreikuspena”, adierazi du Azahara Dominguez diputatuak, “irailaren hasieran baldintza-agiriak eta proiektua prest eduki ahal izatea da, aurten bertan fatxadetan eta estalkian lanean hasteko. Espero dugu epe horiek ez atzeratzea egoera berri honengatik”.

Oñatiko Unibertsitatea: historia, ondarea eta etorkizuna

Oñatiko Unibertsitatea Euskal Herriko lehen unibertsitatea eta bakarra izan zen 1886an Deustuko Unibertsitatea sortu zen arte. 1540an sortua, zuzenbidean, teologian, arteetan eta medikuntzan espezializatua egon zen, eta penintsulako iparralde osoko hezkuntza-erreferentea izan zen 1901ean itxi zuten arte.

Rodrigo Mercado de Zuazola gotzainak agindu zuen XVI. mendean eraikitzea. Euskal Pizkundeko harribitxitzat jotzen da. Bere elementu berezienen artean klaustroa, kasetoi mudejarra eta fatxada plateresko ikusgarria nabarmentzen dira. Monumentu Historiko-Artistiko izendatu zuten 1931. urtean, eta Kultura Intereseko Ondasun, babes bereziarekin. Eraikina unibertsitate-egoitza izan da, protokolo-artxiboa, eta gaur egun Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea eta Soziologia Juridikoaren Nazioarteko Institutua daude bertan.

Foru erakundeen konpromisoa irmoa da: Gipuzkoaren nortasun ikurra den ondare arkitektonikoa zaindu, babestu eta etorkizunera proiektatzea. Ipuskoaren milurtekoa ospatzen den urte honetan, gure ondarea babestea gure historia ohoratzeko eta etorkizuneko belaunaldientzako bidea prestatzeko modu bat ere bada.