Biblia Vulgata kodex ingeles baten bifolioak berreskuratu ditugu

Artxiboko zaharberritze laborategian XIII.mendearen lehen erdialdeko pergaminoa zaharberritu da: Biblia Vulgata liburu batetik pergaminoan eskuz idatzitako bifolioak dira. Kontsultatutako adituen arabera, kodexa ziurrenik scriptorium ingeles batean egin zen XIII. mendearen lehen erdialdean.

Enkoadernazioaren tipologia oso anitza da, eta batzuetan, harrigarria ere bai. Pergaminoaren urritasun eta berrerabilpenak aukera eman digu jatorrizko sorkuntzan eragin zutenetatik, helburu desberdinekin erabilitako eskuizkribu baliotsuak berraurkitzeko. Kasu paradigmatiko bat Gipuzkoako Artxibo Historiko Probintzialean dago, Oñatin. Bertan, Pedro Martínez de Gorostegui eskribauaren bost notario-protokolo (Bergarakoa jatorriz), XVI. mendean koadernatu ziren, Biblia Vulgata kodex batetik pergaminoan eskuz idatzitako bifolioak erabiliz. Kontsultatutako adituen arabera, kodexa ziurrenik scriptorium ingeles batean egin zen XIII. mendearen lehen erdialdean.

Protokoloen esku-hartzean, bost bifolio berreskuratu ahal izan dira, Danielen liburuko zatiak (III. kapitulutik XIV. kapitulura), Oseasen liburua osorik, Iohel liburuaren hasiera, Paralipomenos II. liburuaren amaiera (Kronikak), Esdrasen liburuaren hasiera (Ezra), Judithen liburuaren amaiera eta Ester eta Salmoen liburuen zatiak. Seguruenik, kodizea Bergaran zegoen XVI. mendean, eta pergamino gutxi zegoenez, Bibliaren orriak erabili ziren protokoloak babesteko. Ez da baztertzen probintziako beste artxibo batzuetan kode bereko bifolio gehiago dituzten beste koadernaketa batzuk identifikatzea.

Letra nagusi guztiak gorriz eta urdinez argiztatuta daude eta horietako bat miniatuta dago. Artxiboan gordetzen diren kodize honen disiecta multzoari dagokionez, badirudi testuek eta folioen zenbakiek zenbait koaderno senioitan antolatuta daudela, baina beste batzuk ez datoz bat xedapen horrekin. Hiru koadernotxoko orrialdeak gordetzen dira; horietako batean 54-59 (PR220), 55-58 (PR220) eta 56-57 (PR220) orrialdeetakoak, bestean 91-102 (PR220) orrialdekoak, eta azkena 114-119 (PR220) eta 115-118 (PR220) orrialdekoak.

Pergaminoak egoera txarrean zeuden, batez ere estalki gisa erabiltzen zirelako. Horietako batzuek mutilazioak jasan dituzte, ustez miniatutako letrak ebakitzeagatik. Guztiek azaleko zikinkeria pilaketa handia zuten pleguen erdialdean, orbanekin. Halaber, paper-sortetara egokitzeak eragindako kalteak erakusten zituzten, hala nola, ertzetako tolesturak eta josturetako nerbioei dagozkien zuloak eta euskarrien deformazio orokorra.

Dokumentazio fotografikoaren eta hasierako proba analitikoen ondoren, koadernaketa desmuntatzeari ekin zaio, eta liburuetako gorputzarekin lotzeko elementuak kendu dira. Kontserbazio sendagarriko tratamenduak honako hauek izan dira: azala lehorrean garbitzea, dimentsioak egonkortzea hezetze-ganberan hidratatuz eta, ondoren, oreo bidez lehortu imanen tentsio perimetralarekin, eta pitzadurak eta txertaketak Sekishu paper japoniarrarekin lotzea eta sendotzea; hauek, % 100eko kozo zuntzez osatua eta gari-almidoi lodiaz itsasgarria gisa erabiliz. Azkenik, bifolio horiek jatorrizko koadernotxoz osatuta egonik, jatorrizko antolamendua aldatu da. Bifolioak tolestu eta koadernotxo gisa muntatuz. Neurrira egindako kontserbaziorako edukiontziak sortu dira, Artxiboko gordailuetan ahalik eta hobekien gordetzen direla bermatzeko.