Lurraldea eta hizkuntza

2021

V jardunaldiak. Arnasguneen garapen jasangarrirantz

Euskararen biziberritze prozesuan paper garrantzitsua jokatzen dute arnasguneek eta horretaz jakitun, ezinbestekotzat hartzen da horiek babestea eta garatzea. Babes eta garapen hori, gainera, ez da soilik hizkuntzaren aldetik sustatu behar, baita alor sozioekonomikotik, sozioekologikotik eta sozioidentitariotik ere. Hala, Lurraldea eta Hizkuntza jardunaldien 5. edizioan, "Arnasguneen garapen jasangarrirantz" izenburupeko saioan, arnasguneek beren babes eta garapenerako dituzten premia eta beharrak identifikatu eta horietan sakontzen jardun dute.

Honakoak dira jardunalditik ateratako ondorio nagusiak:

Arnasguneen garapenari begira hiru ardatz eta zazpi erronka

Arnasguneen garapenari begira, ardatz modura oinarritzat hartzen dira garapen sozioekonomikoa, soziokulturala eta sozioekologikoa; eta horietan kokatuko lirateke lanerako zazpi erronka nagusiak: garapen demolinguistiko jasangarri eta orekatua, garapen sozioekonomiko sistemiko eta endogenoa, tokiko oinarrizko zerbitzuen garapena, hizkuntza-komunitatean ardaztutako garapen soziokulturala, balio aurrerakoi eta komunitarioetan oinarritutako nortasunaren garapena, arnasguneen saretzea eta hedapena eta hizkuntza komunitatea ardatz duten politika publikoak.

Arnasguneen zaurgarritasuna eta inguruarekin duten interdependentzia

Hizkuntzaren normalizazio prozesuetan arnasguneek duten garrantziarekin batera, begi bistakoa da arnasguneak zaurgarriak direla; eta are gehiago, globalizazio prozesua azkartzen ari den garaiotan. Gaur egungo garraiobide eta hedabideek arnasguneetako eguneroko bizitzan goitik beherako eragina dute.

Garai konplexuei erantzun konplexuak

Elkar lotuta eta elkar eragin etengabean dagoen gizarte batean bizi gara eta, beraz, politika publikoetan hizkuntza normalizazioa zeharkakotasunez lantzeko beharra dago. Hizkuntzaren kudeaketa aintzat hartu behar da sozioekonomian, lurralde antolaketan, arkitekturan...

Arnasguneen garapenean oinarritutako politika publikoak

Beharrezkoa da politika publiko guztietan arnasguneen garapena aintzat hartzea eta hasiera-hasdieratik arnasguneen garapenaren ikuspegia txertatuta egotea.

Arnasguneen garapenerako lege markoa

Eragin Linguistikoaren Ebaluazioa (ELE) egiteko beharra EAEko Toki Erakundeen Legean jaso izana oso positiboa da, baina horren garapenetik sortutako hainbat ikasgai oraindik ere identifikatzen ari dira. Hala, horiek guztiak oinarri hartuta, arnasguneen garapenari bermea eta babes juridikoa emango dion lege markoa garatzea beharrezkoa da.

Hemen saio guztiaren bideoa:

2018

IV jardunaldiak. Arnasguneen prebentziotik garapenera

Arnasguneek euskararen osasunean duten garrantziaz jakitun, arnasguneen garapena aztertu dute aurtengo Lurraldea eta Hizkuntzaren IV. jardunaldian. Arnasguneek beren izaera mantendu nahi badute, garatzea ezinbestekoa da eta garapen horrek izan ditzakeen aldagaiak aztertzeko, alor sozioekonomikotik, sozioekologikotik, kulturaletik eta sozioidentitariotik aztertu dute gaia.

Horretarako, lehenik eta behin, gune horietan bizi diren herritarren beharrak ase behar dira, izan ere, herritarren joan-etorriekin sortzen diren fluxuetan, herrietako hizkuntza errealitatea aldatzeaz gain, herriaren beraren izaera ere alda baitaiteke. Ondorioz, oinarrizko zerbitzu guztiak herrian bertan, edo inguruko herri handiagoren batean, izatea garrantzitsua da. Hori hala izan ezean, arnasguneetatik herritarrak joateko arriskua sortzen da eta herririk gabe ez dago komunitaterik eta, ondorioz, ezta hizkuntza komunitaterik ere.

Era berean, herri baten garapena jasangarria izatea nahi bada, arnasguneen hauskortasuna ere kudeatu behar da nahitaez eta, beraz, faktore ezberdinen arteko elkarreragina zaindu behar da. Gizarteak, ingurumenak eta ekonomiak bat egiten duten puntu hori da, horrenbestez, garatu beharrekoa eta hori ahalbidetzen duten lege edo arauak bultzatzea garrantzitsua da. Halaber, arnasgune diren herri txikietan bizitzeak identitatearekin duten lotura ukaezina da eta jendearen rolak markatuta daude, maskulinitatera begira. Baina horretaz guztiaz gain, arnasguneetako biztanleek euskaldun osoak izateko aukera izan dezaten, kultura sorkuntza eta kontsumoa ere oinarrizkoak dira eta horretarako ahalduntzea ezinbestekoa da.

Horrela, beraz, agerian geratzen da euskara zaindu nahi bada, hizkuntza bera zaintzeaz gain, beste aldagai asko ere kontuan hartu behar direla, zeharka ondorio nabarmenak izan baititzakete hiztunengan eta hiztun komunitateengan.

Jardunaldiko hitzaldiak hemen daude eskuragarri

Lurraldea eta Hizkuntza IV. Arnasguneen prebentziotik garapenera.

Data: 2018ko urriaren 10ean | Lekua: Azpeitiko Sanagustin Kulturgunea

2016

III. Jardunaldiak. Oraina & Geroa

Lurralde antolakuntzaren eta hizkuntza aldaketaren arteko harremana eta ELE tresna aztertu ondoren, Lurraldea eta Hizkuntzaren III. jardunaldietan gaiaren lanketa akademikoari heldu diote. ELE tresnaren oraina eta etorkizuna aztertu dute, esperientzia zehatzak aurkeztuz, esperientzia horietatik ondorioztatutako neurri zuzentzaileen inguruan hausnartuz eta ELE tresnaren txertaketa legal posiblea iradokiz.

Hori horrela, arnasguneen tipologiari eta gune horietako egoera soziolinguistiko eta sozioekonomikoak hizkuntzari nola eragiten dion aztertu dute. Hein berean, Orioko HAPOaren inguruan eta Lekarozko Aroztegia proiektu turistikoaren inguruan gauzatutako ELEak aurkeztu dituzte eta azterketa horietan izandako esperientziak aztertu dituzte. Bi kasuetan hirigintzan aurreikusten diren aldaketek eragina izango dute gune horietako hiztun eta hizkuntzarengan eta hainbat neurri zuzentzaile aplikatzeak izango lukeen garrantzia azpimarratu dute. Hala, tresna horren aplikagarritasuna egin dute publiko.

Lurralde antolakuntzetako planek hizkuntzarengan izan dezaketen eragin negatiboa lehuntzea edota desagertzea dute helburu neurri zuzentzaileek eta horiek proposatuko ELE tresna aplikatu ondoren detekta litezke. Halaber, hizkuntza babesteko bokazioa duen tresna horrek legean izan dezakeen txertatze legala aztertu dute.

Jardunaldiko hitzaldiak Interneten daude eskuragarri

Lurraldea eta Hizkuntza III. Jardunaldia. Oraina eta Geroa.

Data: 2016ko maiatzaren 12an | Lekua: EHUren Carlos Santamaria zentroan

2015

II. Jardunaldiak. Erronkak eta tresnak.

Lurralde antolakuntzaren eta hizkuntza dinamiken arteko harreman estu bezain ahaztuaz hausnartzeko sortu ziren jardunaldi hauek 2014an.

Hirigintzaren eta euskararen arteko erlazio kezkagarri horretan gehiago sakontzeko asmoaz, Lurraldea eta Hizkuntza II. Jardunaldiak izan dira Donostian, 2015eko otsailaren 5ean eta 6an, EHUren Carlos Santamaria zentroan.

Bigarren jardunaldi hauetan, lurralde antolakuntzan hizkuntza irizpideak txertatzeko erronka eta tresna zehatzak aztertu dira: arkitektura juridiko berri baten osaera, eta hirigintzaren alorreko erabaki itzal handikoen eragin linguistikoak aurreikusten eta bideratzen bermatuko duen testuinguru legezko baten premia.

Pertsonaltasun printzipiotik lurraldetasun printzipiora doan jauzi kualitatiboa aztertu da jardunaldietan, euskaldunen bizitoki geografikoak hauskortasun izan baitezake urbanizazio prozesu desorekatzaileen aurrean. Euskararen arnasguneak babestea ez ezik, bihotz-gune ezinbesteko horiek zabaltzea ere helburu duten ekimenei aterki juridikoa emateko oinarriak ezartzea izan dira jardunaldien xede.

Argitalpena hemen irakur daiteke (behean lotura, PDF eskuratzeko):

Jardunaldien hitzaldi eta aurkezpenen liburua

Lurraldea eta Hizkuntza II. Jardunaldiak. Erronkak eta tresnak.

Data: 2015eko otsailaren 5ean eta 6an | Lekua: EHUren Carlos Santamaria zentroan

2014

I. Jardunaldiak

Hizkuntza lurrari atxikitzen zaio. Lurrak moldatu ditu hizkuntzak, batzuei eskaintzen dizkien kolore izen batzuk beste batzuei ukatuz, edo elementu jakin batzuen ugaritasunari esker toponimo aberatsa sortuz... Baina ezarri al die lurrak mugarik hizkuntzei?

Uste izatekoa da batetik bestera zebiltzan gizaki nomadentzako mendi garaiak oztopo bat izango zirela, nolabaiteko muga eta, beraz, gizaki horien lurraldea eta, bide batez, hizkuntza zedarrituko zituztela alde horretan. Baina argi ikusten da orografia eta geografia fisikoa ez direla pertsonentzako ezta hizkuntzentzako ere traba izan. Gizakiok gai izan gara hizkuntza geurekin eramateko batetik bestera; areago, lurra bera eraldatzeko gai izan gara eta, zer esanik ez, gizakiak mendean hartzeko «trebe» ere, tamalez. Eta hor sortzen da kezka. Mendiak itsasoaren mailarekin berdintzeko gai gara, haran eta ibai zabalak lotu dira ingeniaritzaren emaitza harrigarri diren zubi erraldoiekin...eta hori guztia pertsonen mesedetan, omen.

Agintari askoren begietan lurraldea plano bat da, lego erraldoi bat. Ez da kontuan hartzen planoan atzamarra jartzen den tokian bertan, errealitatean, jendea bizi daitekeenik, ingurune berezi bat dagoenik. Areago, jendea badela edo zaindu beharreko eremu bat dagoela ohartuz gero, oztopo gisa ikusten da, edo ez ikusiarena egiten.

Gutxi batzuek aberasteko duten grinarengatik, garapen ekonomiko azkarra eta gainbalioa metatzeko nahia jartzen dituzte beste ezeren aurretik. Historian zehar mozorro ezberdinak izan dituen arren, Kapitalismoa da piztiaren izena. Kapitalismo basatia eta globalizazioa, jaun eta jabe.

Posible al da lurraldearen garapen eutsigarri bat, gizatasunaren, etikaren, justiziaren, ekologiaren eta kulturaren balioak zainduko eta indartuko dituena?